Migdałki u dzieci. Czym są i jak je leczymy?

Nasze Centrum w Warszawie od ponad 27 lat pomaga pacjentom w schorzeniach laryngologicznych m. in w leczeniu migdałków zarówno u dzieci jaki dorosłych. Jednym z najczęstszych zabiegów wykonywanych u najmłodszych pacjentów jest usunięcie / redukcja migdałków.

BUDOWA MIGDAŁKÓW

Migdałki to skupiska tkanki, chłonnej inaczej limfatycznej, położonej w gardle. Wchodzą w skład bariery immunologicznej, przez co stanowią istotną część systemu odpornościowego organizmu.
Rozróżniamy:

Migdałki podniebienne zwane również migdałkami bocznymi – największe, położone są na bocznych ścianach gardła, za językiem. Mają charakterystyczną pofałdowaną powierzchnię, przypominając nieco orzech włoski. Wgłębienia w migdałkach nazywane są kryptami.
Migdałek gardłowy zwany również trzecim migdałkiem – znajduje się w górnej części gardła tuż za jamą nosową. Nie jest on widoczny patrząc do ust, gdyż znajduje się za/nad podniebieniem. Najprostszym sposobem oceny wielkości trzeciego migdałka jest badanie endoskopem przez usta.
Migdałki trąbkowe – to boczne części trzeciego migdałka położone wokół ujść trąbek słuchowych Eustachiusza, czyli w miejscu połączenia gardła z uchem. Tylna część języka i cała śluzówka gardła także są usiane licznymi grudkami limfatycznymii, które również spełniają funkcje obronne organizmu.

Funkcja migdałków

Migdałki odgrywają najistotniejszą rolę w wieku dziecięcym, kiedy liczba nowych bodźców immunologicznych dla organizmu jest największa – następuje największa stymulacja systemu odpornościowego. W miarę dojrzewania i umacniania się odporności ogólnej wielkość migdałków maleje. Nadal jednak ich rola obronna dla organizmu jest ważna. W wieku dorosłym zazwyczaj zanika migdałek gardłowy, a migdałki boczne znacznie się zmniejszają i mogą być zupełnie niewidoczne, gdy są położone głęboko w swoich niszach. Tkanka migdałków jest wyspecjalizowana w rozpoznawaniu i zwalczaniu drobnoustrojów wnikających przez usta i nos. Zwalcza napotkane drobnoustroje i informuje organizm o ich pojawieniu się. Wytworzona w ten sposób pamięć immunologiczna pozwala na łatwiejsze i szybsze zwalczanie kolejnych infekcji. Naturalnie mikroorganizmy dostając się do organizmu osiadają na migdałkach, które informują system odpornościowy o obecności „intruza“. Organizm wysyła tam leukocyty, które skutecznie zwalczają drobnoustroje. Tak prawidłowo funkcjonują migdałki. Jeżeli tkanka migdałka jest chora, bariera immunologiczna nie działa prawidłowo i nie daje rady pozbyć się potogenów. Wraz z pojawianiem się coraz większej liczby leukocytów próbujących zwalczyć patogen, tkanka limfatyczna migdałków przerasta i zamiast chronić organizm, staje się źródłem przewlekłych infekcji.

Patrząc na przekrój migdałka procesy chorobotwórcze rozpoczynają się w zewnętrznej części, zaś część wewnętrzna, bardziej ukrwiona, na ogół pozostaje zdrowa. Dlatego celem naszych operacji przeprowadzanych w Krajmedzie jest zmniejszenie migdałków, czyli usunięcie tylko chorej, zewnętrznej części migdałka a pozostawienie głębszej, zdrowej tkanki, aby dalej spełniała swoje funkcje obronne.

Ocena migdałków

Trzeci migdałek jest trudny do oceny, ponieważ jest ukryty za podniebieniem. Zdjęcie rentgenowskie nosogardła lub cefalometria dobrze pokazują wielkość trzeciego migdałka, jednak nie informują o jego strukturze. Nowoczesną i najlepszą metodą oceny trzeciego migdałka jest badanie endoskopowe. Endoskop to urządzenie optyczne doprowadzające światło i uwidaczniające badaną okolicę. Endoskop z tzw. boczną optyką włożony przez usta do gardła, uwidacznia całe nosogardło i pozwala ocenić nie tylko wielkość migdałka, ale także obecność procesu zapalnego czy nadmiernej wydzieliny oraz umożliwia ocenę ujść trąbek słuchowych Eustachiusza i tylnej części jamy nosowej. Metoda ta jest szybka, wygodna, bezbolesna i dostarcza wiele istotnych informacji. Migdałki podniebienne nie powinny zajmować więcej niż 1/3 odległości pomiędzy boczną ścianą gardła a linią środkową. Istotna jest ich struktura – mogą być gładkie lub nieregularne, z zalegającą wydzieliną (tzw. czopami zastoinowymi) lub ze złogami (kamieniami). Czopy są charakterystycznym objawem procesu zapalnego toczącego się w migdałkach, zaś nieprzyjemny zapach z ust to efekt zalegania komórek nabłonka i bakterii wewnątrz tkanki migdałka. W warunkach prawidłowych krypty są szeroko otwarte do światła gardła i samoistnie oczyszczają się.

Objawy przerostu trzeciego migdałka

Zablokowanie nosa – jedyne prawidłowe oddychanie to oddychanie przez nos, który stanowi naturalny filtr i klimatyzator – oczyszcza, ogrzewa i nawilża wdychane powietrze. Wdech wykonany nosem powoduje zwiększenie naprężenia w tkance płucnej i do pęcherzyków płucnych dociera odpowiednia porcja powietrza.
Chrapanie i bezdechy w czasie snu – chrapaniu zwykle towarzyszy niespokojny, płytki sen i częste budzenie się w nocy. Dodatkowo pojawia się nadmierna potliwość i brak wypoczynku mimo długiego snu. Następstwem jest przewlekłe zmęczenie, a w przypadku długo utrzymujących się objawów występują zaburzenia ogólne np.: opóźnienie rozwoju fizycznego lub intelektualnego. Bardzo niepokojące są bezdechy w czasie snu (przerwa w oddychaniu zwykle towarzysząca chrapaniu), które powodują znaczne niedotlenienie rozwijającego się organizmu.
Nawracające zapalenie ucha środkowego, płyn w uszach – te problemy spowodowane są zablokowaniem ujść trąbek słuchowych poprzez przerośnięte boczne części trzeciego migdałka (migdałki trąbkowe). Podstawowym objawem, który zwraca uwagę, jest niedosłuch. Dziecko nie reaguje na słowa opiekunów, nastawia głośniej telewizor lub zbliża się do telewizora w trakcie oglądania bajek, zaczyna źle przyswajać naukę. Powtarzające się zapalenia ucha środkowego powodują silne bóle uszu. Podczas badania uszu obserwuje się obecność płynu w jamach bębenkowych lub wciągnięcie błon bębenkowych. Właściwym postępowaniem jest odblokowanie trąbek słuchowych i założenie drenów wentylacyjnych do jam bębenkowych.
Zaburzenia mowy – niektóre głoski, np.: m, n, ą, ę są wymawiane podczas przepływu powietrza przez nos. Zablokowanie nosa nie pozwalana na prawidłową wymowę i powoduje tzw. nosowanie zamknięte.
Zaburzenia zgryzu – oddychanie przez usta prowadzi do opadania i cofania się żuchwy. W przypadku przerośnięcia trzeciego migdałka próby noszenia aparatu ortodontycznego kończą się niepowodzeniem, właśnie z powodu utrudnionego oddychania przez nos. Gdy trwa to długo, może dojść do zaburzeń rozwoju twarzoczaszki z niekorzystną zmianą rysów twarzy.
Inne symptomy chorób migdałków to: podkrążone oczy, bladość, niespokojny sen, pocenie się podczas snu, moczenie nocne.

Leczenie farmakologiczne, a przerośnięte migdałki u dzieci

Leczenie farmakologiczne jest leczeniem z wyboru w stanach ostrych, które powodują przerośnięte migdałki u dzieci. Szczególnie zakażenia paciorkowcowe należy leczyć antybiotykiem. Nawracające i utrzymujące się infekcje migdałków wymagają leczenia operacyjnego.

Leczenie operacyjne

Migdałki podniebienne mogą być usunięte częściowo lub całkowicie. U dzieci prawie zawsze stosujemy się metodę częściowego usunięcia, powszechnie nazywaną tosilotomią (t-to), czyli redukcją migdałków. Procesy zapalne migdałków są bardziej nasilone na ich powierzchni, zaś ich głębsza część na ogół jest zdrowa. Pozostawia się więc zdrową, wewnętrzną, funkcjonującą część migdałka a usuwa chorą, zewnętrzną, będącą siedliskiem bakterii i źródłem infekcji. Zachowuje się w ten sposób niezbędną dla zdrowia barierę obronną. Technika operacyjna z zastosowaniem specjalnej sondy, która wycinając chorą tkankę hamuje jednocześnie krwawienie w zdrowej części migdałka, pozwala na zachowanie bezpieczeństwa pacjenta w czasie operacji i ułatwia gojenie się w okresie pooperacyjnym. Jedyną prawidłową metodą podczas wykonywania operacji migdałków jest zastosowanie znieczulenia ogólnego (narkozy). Zapewnia to komfort pacjenta i prawidłowe wykonanie operacji. Rodzice towarzyszą dziecku przed zabiegiem i po nim, gdyż zwiększa to poczucie bezpieczeństwa dziecka. Na salę operacyjną wraz z dzieckiem idzie mama lub tata i towarzyszy mu do momentu uśpienia. Operacja trwa 30 – 60 minut. U dzieci operacje migdałków często połączone są z włożeniem dreników do uszu. Połączenie precyzyjnych technik operacyjnych oraz stosowanie leków anestetycznych nowej generacji minimalizuje ryzyko powikłań. W pierwszych godzinach po operacji reakcje dzieci mogą być różne. Większość śpi przez 30 min do 2 godzin, ale niektóre budzą się wcześniej i mogą być płaczliwe, niespokojne. Dzięki naszym technikom wymioty w okresie pooperacyjnym występują rzadko. Wypisanie dziecka do domu następuje po 3 – 4 godzinach od opuszczenia bloku operacyjnego.

Postępowanie po operacji migdałków

Okres rekonwalescencji trwa 7-14 dni.

Aktywność fizyczna

po 4-6 godzinach po operacji można wrócić do domu
w dniu operacji unikać wzmożonego wysiłku fizycznego i aktywności wymagającej balansowania typu: rower, rolki
wychodzenie na dwór od następnego dnia po operacji
zalecamy nie posyłać dziecka do przedszkola / żłobka przez okres 2 tygodni, szkoły przez okres 7 dni
zaprzestać uczestnictwa na zajęciach wychowania fizycznego przez 2 tygodnie oraz basenu przez 4 tygodnie.

Dieta po zabiegu wycięcia/redukcji migdałków

Wycięcie migdałków u dzieci jest specyficznym zabiegiem i tutaj dieta po zabiegu powinna być zgodna z upodobaniami pacjenta. Należy pić dużo płynów (minimum 30 ml/kg/dobę). Napoje mogą być chłodne, ciepłe lecz nie gorące. W dniu operacji zalecamy przyjmować pokarmy półpłynne / miękkie np.: jogurty, galaretki, lody, zupy, sery, wędliny, chleb bez skórki.

Lody obniżając temperaturę gardła znacznie zmniejszają obrzęk i redukują dolegliwości bólowe. Spożywanie ich jest zatem wskazane i zalecane.

W celu zmniejszenia dolegliwości bólowych przy przełykaniu można zastosować leki przeciwbólowe – 30 minut przed jedzeniem.

Po operacji trzeciego migdałka nie ma ograniczeń co do rodzaju spożywanych pokarmów, ponieważ nie docierają one do nosogardła. Potrawy jedynie nie mogą być gorące.

Leki

Zazwyczaj zaleca się leki przeciwbólowe np.: paracetamol, tabletki do ssania, czasami antybiotyk. Przez 14 dni nie należy stosować leków zawierających kwas acetylosalicylowy np.:Acard, Acesan, Alka-prim, Alka-Seltzer, Ascalcin, Askodan, Aspiryna, Asprocol, Calcipiryna, Coffepiryne, Etopiryna, Excedrin, Kopiryna, Plocard, Polopiryna, Pyramidon, Scorbolamid, Upsarin itp. Leki te obniżają krzepliwość i mogą wywołać niebezpieczne krwawienie.

Możliwe objawy po operacji

stan podgorączkowy – do 38’C przez kilka dni
ból gardła utrzymujący się przez 7 – 10 dni. Jest szczególnie nasilony rano i podczas jedzenia
żółte naloty na migdałkach – są odpowiednikiem strupka na skórze po skaleczeniu. Powodują one nieprzyjemny zapach z ust, ale nie są one objawem procesu ropnego / gnicia / martwicy, tylko naturalnym procesem gojenia się błon śluzowych i znikają po 7 – 14 dniach
ból ucha – jest to tzw. ból udzielony i jeśli ucho nie jest zablokowane (normalny słuch), to jedynym leczeniem jest stosowanie leków przeciwbólowych. Ból ten ustępuje po zagojeniu gardła
zmieniona mowa – spowodowana jest zwiększonym napięciem mięśni gardła i może utrzymywać się do kilku miesięcy
katar – szczególnie nasilony u dzieci, wynika z faktu upośledzenia prawidłowego oddychania przez nos przed operacją. Po usunięciu migdałków nos staje się drożny, dziecko zaczyna oddychać prawidłowo, lecz błona śluzowa nosa nie jest odpowiednio odporna i przygotowana na wdychane powietrze, dlatego też reaguje nadmiernym wydzielaniem śluzu (katar, zablokowanie nosa). Objaw ten najczęściej nie wymaga leczenia i ustępuje samoistnie. Można stosować działania oczyszczające – preparaty soli fizjologicznej. Przedłużający się katar powyżej 6 miesięcy może sugerować współistniejącą chorobę zatok
ból / napięcie szyi i okolicy potylicznej, ból przy poruszaniu głową – są następstwem rany w gardle

Jeżeli podejrzewasz u swojego dziecka problem z chorymi migdałkami zgłoś się do naszego Centrum. Zapraszamy na konsultację, diagnostykę i leczenie. Na wizytę można umówić się telefonicznie pod numerem: 22 458 69 69 lub online poprzez portal Pacjenta na naszej stronie.